Erich Fried
Vatansız 100 Şiir
Kavram Yayınları
1. Baskı, 1998
ISBN 975-366-129-0
13,5 x 19,5 cm, 160 Sayfa
Çeviri:
Ulla Karadeniz
&
Bekir Karadeniz
00,- ₺
Dinle İsrail
Peşimize düştüklerinde o zamanlar
sizden biriydim
Siz başkalarının peşine düştüğünüzde
nasıl sizden olayım ben?
Özleminizdi,
sizi katleden
öteki halklar gibi olmak
Oldunuz şimdi onlar gibi
Daha fazla yaşadınız
size vahşeti yaşatanlardan
İçinizde mi yaşar şimdi
vahşeti onların?
»Çarıklarınızı çıkarın«
diye emrettiniz dövülenlere
Çarıkları kumdan olanları
günah keçisi gibi
çöllere, ölümün
büyük camisine sürdünüz
Ancak üstlenmediler
yüklemek istediğiniz günahları
Bombalarınız
ve tanklarınızın izinden
daha kalıcıdır
kumdaki çıplak ayak izleri
* * *
Navigare necesse est,
vivere non est necesse*
Başıboş gitmek
bu gemiyle
hiddetler mıntıkasına
Kimin hiddetleri
ve hiddetler
kime karşı?
Canavarlaştırılan
hortlaklaştırılanlar
yatışsın diye
hiçbir zaman
yeterince süt dolu kaseler
koyamadığım önlerine
süt yok
çünkü
yeterince
Hiddetler mıntıkasına
belki
kendime karşı olan hiddetler
medlerde
başıboş yüzdüğüm
ve yönetmeye
çalışmadığımdan artık
bu çan çalan
hurda yığını gemiyi
_____
* Latince. Gereken yelken açmaktır, yaşam değil. (çn)
* * *
İçimdeki Özgürlük Üzerine
Eğildiğimde
efendimin
parlayan siyah çizmelerini
öpmek için:
Eğil dedi
daha eğil!
Eğildiğimde daha çok
hissettim içimde
bükülmek istemeyen
omurga kemiğimin
direncini
çok güzel bir biçimde
Sevinç içinde
emeklemeye devam ettim
içimdeki saygınlık
ve gücümü
hissettirdiğinden
minnettarım efendimize
* * *
Sıralama*
Beş yüz altmış yedi yaşlı adam çocuk ve kadın
vuruldu My Lai ya da Song My adlı bir köyde
ve bir başka köyde »Yanan kulübelerden
kaçan her şey avlandı atış talimiymişçesine!«
Ve kızlar önce yakalandı sırayla tecavüz edilip
süngülendi sonra da
Ve bir sahil köyünden bin yüz kadın ve çocuk
küçük yelkenlilere doldurularak çekildi denize
ta ki yelkenliler devrilene dek sonra halatları
kesip yüzenleriyse hallettiler otomatik silahlarıyla
Ve on Vietnamlıyla eş değer olduğu hesabını yaptılar
Saygon’da bir genelevde çalınan bir saatin
Ve karşılığında bir iki üç diye vurdular helikopterden
bir korkuluğu onaran Vietnamlı sivilleri
Mekong deltasında ( »epeydir bir hareketlilik
olmadığından«) açıkladılar köylülerin
canlı hedef tahtası olarak kullanılabileceğini
ve konuşturmak için iki esiri
attılar konuşmayan birini helikopterden
Ve My Lai olayı duyulmaya başladığında bile
12 Kasım 69 tarihinde
iki yüz kırk kadın ve çocuğu
öldürdüler yine.
Bin-Du-Ong köyünde. Hepsi de münferit olaylar bunların
_____
* 1969 güz sonlarında öğrenilen My Lai katliamından sonra The Times, The Guardian ve The Observer’in haberlerinden derlen-miştir.
* * *
Ağzını Açma Özgürlüğü
Bunların ağzını kapatmak gerek!
diye bağırdığında başkaları
orada da vardır
ağzını açma özgürlüğü
Tam tersi
Sözüm ona kapalı oldukları söylenen
ağızlardan çıkanların
listesini yapmak gerek yalnızca
Birincisi çığlıklar
ikincisi başta ve
en sonda
belki protestolar bile
Üçüncüsü dişler
ve dördüncüsü kan beşincisi
kusmuk
ve altıncısı birçok durumda
önceden hortumlarla
ya da başı sokularak
doldurulan
sıvılar
Tek taraflı bakmamalı
çünkü ağzı açma özgürlüğü
herkesin eşit hakkıdır
örneğin resmi kurumların da
Bir tutuklunun
kenetlenmiş ağzını açmak
Ne konur içine sonra?
Bolca su ya da bolca sıvı yağ
ya da çizme ökçesi
ya da bok ve kanlı bezler
ya da sidik
ya da talaş ya da toprak
ve eninde sonunda çıkan
her şey yoluna girerse eğer
gönüllü
itiraf olur
Bazen yaralanır ağız
ağzı açma özgürlüğüyse asla
hala da geçerli -şöyle ya da böyle-
ülkelerimizde
* * *
Başkentte
»Egemen olan kim burada?«
diye sordum
»Tabii ki halk«
dediler
Şöyle dedim:
»Tabii ki halk da,
egemen olan kim
gerçekten?«
* * *
İnsandan Yola Çıkan Bir Tarih Anlayışı
Franco büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Hitler büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Stalin büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Churchill büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Napolyon büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Torquemada* büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Luther büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Cengiz Han büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Muhammed büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Neron büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Sezar büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
İskender büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Musa büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Ne kadar da renkli ve değişken görünür
dünya tarihinin figürleri
onların yerine koyarak kendimizi
önyargısız ve oldukları gibi görsek onları
_____
* Tomas de Torquemada: Adı engizisyon vahşetiyle özdeşleşmiş olan, 1420-1498 yılları arasında yaşayan İspanya’nın ilk baş engizitörü. Kendisi de Yahudi kökenli olmasına karşın, vaftiz olmayı reddeden yüz yetmiş bin Yahudinin İspanya’dan sürülmesini sağladı. (çn)
Peşimize düştüklerinde o zamanlar
sizden biriydim
Siz başkalarının peşine düştüğünüzde
nasıl sizden olayım ben?
Özleminizdi,
sizi katleden
öteki halklar gibi olmak
Oldunuz şimdi onlar gibi
Daha fazla yaşadınız
size vahşeti yaşatanlardan
İçinizde mi yaşar şimdi
vahşeti onların?
»Çarıklarınızı çıkarın«
diye emrettiniz dövülenlere
Çarıkları kumdan olanları
günah keçisi gibi
çöllere, ölümün
büyük camisine sürdünüz
Ancak üstlenmediler
yüklemek istediğiniz günahları
Bombalarınız
ve tanklarınızın izinden
daha kalıcıdır
kumdaki çıplak ayak izleri
* * *
Navigare necesse est,
vivere non est necesse*
Başıboş gitmek
bu gemiyle
hiddetler mıntıkasına
Kimin hiddetleri
ve hiddetler
kime karşı?
Canavarlaştırılan
hortlaklaştırılanlar
yatışsın diye
hiçbir zaman
yeterince süt dolu kaseler
koyamadığım önlerine
süt yok
çünkü
yeterince
Hiddetler mıntıkasına
belki
kendime karşı olan hiddetler
medlerde
başıboş yüzdüğüm
ve yönetmeye
çalışmadığımdan artık
bu çan çalan
hurda yığını gemiyi
_____
* Latince. Gereken yelken açmaktır, yaşam değil. (çn)
* * *
İçimdeki Özgürlük Üzerine
Eğildiğimde
efendimin
parlayan siyah çizmelerini
öpmek için:
Eğil dedi
daha eğil!
Eğildiğimde daha çok
hissettim içimde
bükülmek istemeyen
omurga kemiğimin
direncini
çok güzel bir biçimde
Sevinç içinde
emeklemeye devam ettim
içimdeki saygınlık
ve gücümü
hissettirdiğinden
minnettarım efendimize
* * *
Sıralama*
Beş yüz altmış yedi yaşlı adam çocuk ve kadın
vuruldu My Lai ya da Song My adlı bir köyde
ve bir başka köyde »Yanan kulübelerden
kaçan her şey avlandı atış talimiymişçesine!«
Ve kızlar önce yakalandı sırayla tecavüz edilip
süngülendi sonra da
Ve bir sahil köyünden bin yüz kadın ve çocuk
küçük yelkenlilere doldurularak çekildi denize
ta ki yelkenliler devrilene dek sonra halatları
kesip yüzenleriyse hallettiler otomatik silahlarıyla
Ve on Vietnamlıyla eş değer olduğu hesabını yaptılar
Saygon’da bir genelevde çalınan bir saatin
Ve karşılığında bir iki üç diye vurdular helikopterden
bir korkuluğu onaran Vietnamlı sivilleri
Mekong deltasında ( »epeydir bir hareketlilik
olmadığından«) açıkladılar köylülerin
canlı hedef tahtası olarak kullanılabileceğini
ve konuşturmak için iki esiri
attılar konuşmayan birini helikopterden
Ve My Lai olayı duyulmaya başladığında bile
12 Kasım 69 tarihinde
iki yüz kırk kadın ve çocuğu
öldürdüler yine.
Bin-Du-Ong köyünde. Hepsi de münferit olaylar bunların
_____
* 1969 güz sonlarında öğrenilen My Lai katliamından sonra The Times, The Guardian ve The Observer’in haberlerinden derlen-miştir.
* * *
Ağzını Açma Özgürlüğü
Bunların ağzını kapatmak gerek!
diye bağırdığında başkaları
orada da vardır
ağzını açma özgürlüğü
Tam tersi
Sözüm ona kapalı oldukları söylenen
ağızlardan çıkanların
listesini yapmak gerek yalnızca
Birincisi çığlıklar
ikincisi başta ve
en sonda
belki protestolar bile
Üçüncüsü dişler
ve dördüncüsü kan beşincisi
kusmuk
ve altıncısı birçok durumda
önceden hortumlarla
ya da başı sokularak
doldurulan
sıvılar
Tek taraflı bakmamalı
çünkü ağzı açma özgürlüğü
herkesin eşit hakkıdır
örneğin resmi kurumların da
Bir tutuklunun
kenetlenmiş ağzını açmak
Ne konur içine sonra?
Bolca su ya da bolca sıvı yağ
ya da çizme ökçesi
ya da bok ve kanlı bezler
ya da sidik
ya da talaş ya da toprak
ve eninde sonunda çıkan
her şey yoluna girerse eğer
gönüllü
itiraf olur
Bazen yaralanır ağız
ağzı açma özgürlüğüyse asla
hala da geçerli -şöyle ya da böyle-
ülkelerimizde
* * *
Başkentte
»Egemen olan kim burada?«
diye sordum
»Tabii ki halk«
dediler
Şöyle dedim:
»Tabii ki halk da,
egemen olan kim
gerçekten?«
* * *
İnsandan Yola Çıkan Bir Tarih Anlayışı
Franco büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Hitler büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Stalin büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Churchill büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Napolyon büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Torquemada* büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Luther büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Cengiz Han büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Muhammed büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Neron büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Sezar büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
İskender büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Musa büyük bir adamdı bir dolu yanlışıyla beraber
ve temelde bir insandı başkaları gibi
Ne kadar da renkli ve değişken görünür
dünya tarihinin figürleri
onların yerine koyarak kendimizi
önyargısız ve oldukları gibi görsek onları
_____
* Tomas de Torquemada: Adı engizisyon vahşetiyle özdeşleşmiş olan, 1420-1498 yılları arasında yaşayan İspanya’nın ilk baş engizitörü. Kendisi de Yahudi kökenli olmasına karşın, vaftiz olmayı reddeden yüz yetmiş bin Yahudinin İspanya’dan sürülmesini sağladı. (çn)