Osman Kaya'nın »50 Senemi Verdim« Kitabına Sunuş[1]

»Artvinli Halk Şairleri« araştırması epeydir kafamda şekillenen projelerden biriydi. Belki geneli ilgilendirenlerin önemlisi değil ama gönlümdeki yeri en sağlam olanlardandı. Oraları yaşarken değil de çok uzak kaldıktan sonra hissetmeye başlamış olmamın hüznüyle bu düşünceyle yoğunlaşmaktaydım nicedir.

Araştırmanın altyapısı zaten genelde hazırdı. Artık on yıllarla ifade etmekte abartı görmediğim birikim zaten oluşmuştu. Ancak yine de adını bil(e)meyeceğim birileri her zaman olabilirdi. Bunun iki nedeni vardı.

İlki halk şirinin müthiş bir derya olmasından dolayı her şeye her zaman ve her derinlikte ulaşmanın olanaksızlığıydı. Öteki neden ise, her an yeni ve bir biçimde ‘ilk’ olan bir şairi gözden kaçırma tehlikesiydi. Bundan dolayı yine de özenle incelemeye ve ilgili herkese bunu duyurmaya çalışmaktaydım. Kaldı ki buna karşın bazı şairleri bu araştırmaya al(a)madım.

Bazılarının bir iki yerde karşılaştığım şiirleri (sonradan belli olduğu üzere) bu şiirleri aktaran kişilerin ‘becerileri’ nedeniyle çok kötüydü. Bunun için -ki bu yine de kesinlikle benim eksikliğim- bu şairleri araştırmayı bile gerekli görmedim.

Ayrıca bugüne dek hiçbir araştırmacının dikkatini çek(e)meyen ve güzel bir tesadüf sonucu (burada Murat Muratoğlu ve İsmet Su’nun adlarını anmalıyım) iki önemli şairi ilk kez gün yüzüne çıkarma fırsatını buldum.

Osman Kaya (1947) adını o dönemlerde bazı araştırmalarda görmüştüm ancak henüz ille de ilk elde ilişki kurmamı gerektirecek boyutta hissetmemiştim. Aynı süreçte araştırmalarım devam ederken Cemal Safi’yi (1938-2018) bir ziyaretimde »Artvinli Halk Şairleri« projemden söz ettim. İlk sorusu Osman Kaya’yı tanıyıp tanımadığım oldu. Tanımıyordum, öyle de söyledim. Herhangi bir şey demeden bir olay anlattı ve bu olaya bağlı olarak Osman Kaya’nın doğaçlama olarak yazdığını söylediği »Yamuk döner küre-yi arz semada«[2] diye başlayan ve sanırım daha uzun bir süre yayınlamayacağım bir şiiri ezberinden okudu.

(Ezberinden okumuş olması şaşırtıcı değildi çünkü Safi Hoca her şeyi belleğinde tutmasıyla ünlüdür.) Şiirin sonunda mahlası geçmese de bunun Osman Kaya’ya ait olduğunu söylemesine gerek olmazdı artık.

Hem bu boyutta araştırmalar yapmış, benzerlerini yapmaya niyetlenmiş birisi olarak bu şairi, hem bir biçimde burnumun dibinde olmasına karşın fark edememiş olmaktan dolayı başımdan kaynar sular döküldü haliyle. Neyse ki Safi Hoca bunu görmedi (aslında görmezden geldi) ve Osman Kaya’ya ilişkin bazı ilginç veriler aktardı.

Ancak uzun bir süredir ilişkisinin koptuğunu ve bildiği kadarıyla İstanbul’a yerleştiğini duyduğunu anlattı.

Ertesi gün İstanbul’a döndüğümde kardeşim Fikret’in (1962) sekreterine İstanbul çevresinde kayıtlı tüm Osman Kaya adlı kişilere ulaşıp hangisinin Ardanuçlu olduğunu öğrenmesini rica ettim. Aklıma gelen en kestirme yöntem bu olduğundan işe yarayıp yaramayacağını bile düşünmedim. 9. Osman Kaya, Ardanuçlu olduğunu söyleyince hemen haber verdiler bana. Önce bir telefon konuşması, ertesi gün de yüz yüze görüşme.

İlk görüşmemizde beni etkileyen o şiirini kendi kaleminden yazmasını istedim. Hemen başladı yazmaya ama tümünü hatırlayamadı. Tabii ki Cemal Safi’yi arayarak ona sordu ve kendi şiirini tamamladı.

Bu arada bana sebep olup Osman Kaya’yı bulmamı sağlayan Safi Hocanın da benim aracılığımla onunla yeniden görüşmesini sağlamış oldum. Borcumu ödedim sayılmaz ama yine de yükümün hafiflediği düşünülebilir.

Daha sonra ise görüşmelerimiz yoğunlaştı, sıklaştı. Zaten o ilk görüşmemizde bile bir dosya hazırlayıp getirmişti. Sonra da zamana bölersek ortalama 3 ayda bir dosya elime geçmeye başladı. Bunların bir bölümünü »Bir Ömrün Şiirleri«, (2002) ve »Evreni Bütün Edelim«, (2003) adlarıyla yayınladım. Toplam 500 sayfaya yaklaşan bu kitaplar haliyle Osman Kaya’nın şiirini ifade etmeye yeterli değildi. Yalnızca küçük bir kesit olabilirdi.

Burada önemini vurgulamak istediğim başka bir yan ortaya çıktı. Osman Kaya’nın birçok şiirinde de bahsettiği gibi evinde, eşiyle çocuklarıyla şiirden dolayı sorunlar yaşamış. Daha doğrusu böylesi bir şairin yaşam biçimi de aile açısından önemli zorlukları taşımış. Yıllarca inişli çıkışlı bir yaşam süren Osman Kaya’nın bu durumu ailesinden fazlaca bağımsız yaşaması söz konusu olmamış.

Burada ailenin ve eşi Hanaslı Kaya’nın da her şeye karşın ne denli bir sabır ve çabayla ayakta kalmayı becerdiğini de önemle vurgulamak gerekir.

Sonuçta bütün bu gelişmelerden sonra, Osman Kaya’nın kendi anlatımıyla öyle bir noktaya gelmiş ki aile fertleri artık şiir sözünü duymak istemez olmuşlar. İşte bu son kitapların çıkması bir anlamda Osman Kaya’nın ailesi tarafından başka bir boyutta kabul görmesi anlamına gelmiş. Hatta bu durumu şöyle ifade etmişti Osman Kaya:

Binlerce şiirim çöpe giderdi

Bazı şairler vardır Enver Gökçe (1920-1981), Ahmed Arif (1927-1991) gibi, az sayıda şiirle insanların gönlünde yer edinebilmişlerdir. Bazı şairler vardır, çok fazla yazdıkları halde yalnızca sınırlı sayıda, bazen iki elin parmaklarından daha az şiirle anılırlar.

 

Osman Kaya'yı belki bütün ötekilerden ayıran en temel özelliği yalnızca çok yazması değil, aynı zamanda her şiirinde kendini aşan ve alışılagelmiş tekrarlara düşmeme özelliğidir.

Bir dosyayı incelerken bazen heyecanlı bir öykü okurcasına bir sonraki şiirde artık daha ne bulmuş olabilir ki diye düşünmekteydim ilk zamanlarda. Sonra vazgeçtim bu meraktan. Çünkü bir biçimde etkileyici, yeni ve özgün bir konu ve kavramı bulacağından artık emindim.

Gördüm ki okuyucuyu şaşırtacak kavramlar bulmakta hiç zorlanmamakta. Dahası bu kavramları bulmak gibi bir sorunu olduğunu söylemek işi tam açıklamamak olur. Aslında bu kavramlarla iç içe yaşıyor ve ne zaman nerede neyi nasıl kullanacağı gibi bir sıkıntısı yok. Bir yazımda Osman Kaya’ya ilişkin bu durumu ifade etmeye çalışırken, şeytanın aklına gelmeyen kavramları bulması ve doğallıkla kullanmasından söz etmiştim.

‘Garip’ akımının en belirgin yanı ve buna bağlı olarak da bu grubun en bilinen şairi Orhan Veli’yi (1914-1950) öteki şairlerden ayıran asıl özellik, doğal haliyle ve büyük laf etme kaygısı olmadan yazmasıdır bence. Bütün bu doğallığının yanında bir de dürüst ve içten ifadeyi temel alması ve herkesin günlük yaşamda bin kez kullandığı sözcükleri sıralamasındaki ustalığıyla şiire dönüştürmesi de onu tamamlayan öteki ögedir.

Bildiğimiz en sıradan gibi görünen bir durumu bile duygu dolu bir güzelliğe dönüştürmesi şairi şair eden başka belirgin özelliklerden biridir.

Osman Kaya da şiirinde genel olarak dolaysız ve sıradan görünmedeki gücü çoktan keşfetmiş ve bunu bir yaşam ve edebiyat felsefesine dönüştürmüştür.

Ancak bazen de Adnan Binyazar (1934) hocamın bana sıkça söylediği »Fazla mütevazı olma gerçek zannederler,« uyarısına denk düşecek şiirler yazmayı ihmal etmemektedir.

Örneğin,

Medyum olduğunu ilan edenler

Her biri öteki için birçok bakımdan destek olmuş, sıkıntılı, zor zamanlarında yalnız bırakmamıştır. Ancak Osman Kaya’nın edebiyat çevresindeki yeri üzerine bir şeyler söylemek gerekirse en önemli payın Halil Soyuer’e ait olduğunu vurgulamak gerekir. Çünkü çok karmaşık ve çaresiz dönemlerde bile Osman Kaya’yı sürekli gözetmiş, desteğini esirgememiştir. Bu destek yalnızca edebiyat alemiyle sınırlı kalmayıp yaşamın her alanında aynı içtenlikle sürmüştür. Zaten Osman Kaya da Soyuer’den söz ederken (ve yazdığı birçok şiirinde de dile getirdiği gibi) manevi babası olduğunu her fırsatta vurgulamaktadır.

Belki olur geç olurdu             Belki de bir hiç olurdu

Ayrıca girişte sözünü ettiğim şiirden sonra 17 yıl boyunca tüm aileye her türlü yardımı yapan Yılmaz Ural da Osman Kaya açısından bir vazgeçilmez olarak anılmaktadır. Bir şiirinde bunu önemle dile getirmektedir.

Cemal Safi de bu çevreden biri olarak Osman Kaya için önemli bir destek, değer ve dostluk kaynağı oldu. Onun için ark adaşları ve bir biçimde yakınlık gördüğü insanları da sıklıkla şiirlerinde işlemektedir.

Osman Kaya’nın şiirinden hareketle »gözden ırak olan gönülden ırak« olmamaktadır.

Yaşamının herhangi bir anında gördüğü yardımı, desteği unutmuyor Osman Kaya. O insanların birçoğu yaşamıyor artık ve onlara minnet borcu ve sevgisini başkalarına ifade etme dışında çokça geri dön emiyor. Çünkü o insanlar çoktan aramızdan ayrılmışlar. Ancak sanki onlara borcunu öder gibi bugünün genç, gizli, köşelerde kalmış birçok şair ya da aşığına aynı içtenlikle elini uzatmakta ve onları gün ışığına çıkarmak için çaba göstermektedir. Özellikle yöresel çevrelerden çıkma fırsatı bulamayan birçok insana canla başla yardım etmekte, bu geleneğin sonraki kuşaklara taşınması için sürekli araştırmakta ve çeşitli yerlerde bu görüşlerini dile getirmekte, dergi ve gazetelerde yazmaktadır.

Fark ettiği yeni bir şairi/aşığı önemle ele alıp gelişmesine katkı sağladığı gibi, olumsuz gördüğü her şeyi de aynı özen ve ciddiyetle eleştirmekte ve uyarmaktadır. Bu da Osman Kaya’yı öteki şairlerden ayıran ve yarına taşıyacak olan bir başka önemli özelliktir. Her konuya ilişkin birçok şiir örneği sıralamak olanaklı. Ancak konu Osman Kaya olunca ve göründüğü kadarıyla bunun sonu gelmeyecek. Onun için sözü doğrudan Osman Kaya’ya bırakmak en uygunu.

ya da

Belli ki Osman Kaya yazacaklarını yetiştiremeyecek, daha çok işi olacak evrende ister aramızda ister gönlümüzde.